Η 4η Αυγούστου "του πάγου και του ρετσινόλαδου"...

Ο δικτάτορας,  ενώ τον χαιρετούν φασιστικά

      Σαν σήμερα στις 4 Αυγούστου 1936, παραμονή εικοσιτετράωρης πανελλαδικής απεργίας, ο Ιωάννης Μεταξάς, επικαλούμενος κίνδυνο εσωτερικών ταραχών και ασταθή διεθνή κατάσταση, συγκάλεσε έκτακτο υπουργικό συμβούλιο και ανακοίνωσε την απόφασή του α) να αναστείλει επ' αόριστον την ισχύ πολλών διατάξεων του Συντάγματος που κατοχύρωναν τις προσωπικές και συλλογικές ελευθερίες και β) χωρίς να προκηρύξει εκλογές, να διαλύσει τη Βουλή με τη συγκατάθεση του βασιλιά, ο οποίος εξέδωσε δύο παράνομα διατάγματα με τα οποία καταλύθηκε ο κοινοβουλευτισμός και επιβλήθηκε δικτατορία.

 

 

 

 

Οι πρωτεργάτες της δικτατορίας, Ιω. Μεταξάς και βασιλιάς Γεώργιος  Β'

   

      Ο Μεταξάς ακολούθησε το πρότυπο της φασιστικής Ιταλίας του Μουσολίνι, διαδίδοντας την ιδεολογία του «Γ’ Ελληνικού Πολιτισμού», με   στόχο τη «διατήρηση των παραδόσεων και τη   φ υ λ ε τ ι κ ή   ενότητα του έθνους».

 

                                Συλλήψεις, εκτοπισμοί, βασανιστήρια

Ο Κ. Μανιαδάκης, ο διαβόητος υφυπουργός Εθνικής Ασφαλείας της 4ης Αυγούστου, που έμεινε στην ιστορία για το βασανιστήριο του "πάγου και ρετσινόλαδου"...

      Η αστυνομία του καθεστώτος στράφηκε με σκληρότητα κατά των αντιπάλων του. Ο υφυπουργός Ασφαλείας Κων.  Μανιαδάκης έγινε φόβος και τρόμος κάθε δημοκρατικού πολίτη. Το όνομά του έμεινε στη ιστορία για τις μεθόδους των βασανιστηρίων που εφάρμοζε και συνώνυμο με το απεχθές μαρτύριο του "πάγου και  ρετσινόλαδου"... Οι αντιφρονούντες εκτοπίστηκαν σε ξερονήσια, βασανίστηκαν στα κρατητήρια της Ασφάλειας. 

Ο Γεώργιος   Κ α φ α ν τ ά ρ η ς   σε ανακοίνωση διαμαρτυρίας γράφει:  «Αι αυθαίρετοι συλλήψεις είναι συνήθη φαινόμενα. Πάμπολλοι είναι οι υποβληθέντες εις μεσαιωνικά μαρτύρια».

 

                        Λογοκρισία ακόμα και στο  Θουκυδίδη και στο Σοφοκλή!

 

      Από το πρώτο βράδυ της 4ης Αυγούστου, το καθεστώς επέβαλε αυστηρή λογοκρισία στις εφημερίδες. Ιδρύθηκαν ειδικές επιτροπές λογοκρισίας για τον τύπο, το θέατρο και τον κινηματογράφο. Κατασχέθηκαν τα βιβλία που δεν άρεσαν στο καθεστώς και οργανώθηκαν δημόσιες τελετές για  ν α    κ α ο ύ ν,  κατά τα χιτλερικά πρότυπα. Ανάμεσά τους, έργα του Φρόιντ, του Τσβάιχ, του Ντοστογέφσκι, του Γκαίτε, αλλά και του Παπαδιαμάντη και του Καρκαβίτσα!  Λογοκρίθηκε ακόμα και ο Θουκυδίδης και συγκεκριμένα ο «Επιτάφιος του Περικλή», ενώ απαγορεύθηκε και η «Αντιγόνη» του Σοφοκλή που επρόκειτο να ανεβεί στο Εθνικό Θέατρο. Μετά τον θόρυβο που δημιουργήθηκε, η παράσταση ανέβηκε, χωρίς όμως κάποιους «επιλήψιμους» στίχους! 

Ο ίδιος ο Κάρολος Κουν είχε αφηγηθεί στην ΕΡΤ (12/9/84) την προσωπική του περιπέτεια: «Με κάλεσαν στην Ασφάλεια του Μεταξά για απολογία επειδή παρουσιάζω κομμουνιστικά έργα. Τους ρώτησα να μου πουν ποια έργα που ανεβάζω είναι κομμουνιστικά και μου απάντησαν "Ο Πλούτος" του Αριστοφάνη και "Ο κατά φαντασίαν ασθενής" του Μολιέρου». 

  

 

 

 

                    Συστηματική προπαγάνδα στην εκπαίδευση και τη νεολαία

 

 

 

31/3/1939: Ο υπουργός προπαγάνδας του Χίτλερ, Γκαίμπελς, στην Αθήνα με το Μεταξά

                             

    

      Το εκπαιδευτικό σύστημα υπέστη σημαντική οπισθοδρόμηση, καθώς κύριος προσανατολισμός της μεταξικής εκπαιδευτικής πολιτικής ήταν η ενίσχυση της περίφημης Εθνικής Οργάνωσης Νεολαίας (ΕΟΝ), της οποίας αρχηγός ήταν ο ίδιος ο δικτάτορας και υπαρχηγός ο διάδοχος του θρόνου πρίγκιπας Παύλος. Επίσης ο Μεταξάς εκτός από Πρωθυπουργός και υπουργός Στρατιωτικών ήταν συγχρόνως και υπουργός Παιδείας! 

 

Η συμμετοχή στην ΕΟΝ, τύποις δεν ήταν υποχρεωτική, όμως η μη συμμετοχή των νέων είχε δυσμενείς επιπτώσεις, στην πραγματικότητα δηλαδή ήταν αναγκαστική. Κατά τη  δικτατορία της 4ης Αυγούστου εκτοπίστηκαν αντιφρονούντες εκπαιδευτικοί με συνέπεια στα σχολεία να γίνεται πλέον συστηματική προπαγάνδα υπέρ του καθεστώτος μέσα από τη διδασκαλία και τα νέα βιβλία. Στις τάξεις της ΕΟΝ ήταν συνεχής η προσπάθεια διαπαιδαγώγησης κατά τα φασιστικά πρότυπα, ακόμα και σε μικρά παιδιά. Πολύ χαρακτηριστικός ήταν και ο ναζιστικός χαιρετισμός (φωτό). Οι νέοι διδάσκονταν μεταξύ των άλλων,  να έχουν ως πρότυπο την αρχαία κοινωνία και εκπαίδευση των Σπαρτιατών (αντί της Αθηναϊκής Δημοκρατίας) και την πίστη στο θεσμό της Βασιλείας. Ως κύριο μέσο θεραπείας των κοινωνικών προβλημάτων προπαγανδιζόταν στα σχολικά βιβλία η  ...ελεημοσύνη.

 

                      Τα λεγόμενα φιλολαϊκά μέτρα του καθεστώτος

 

      Προσπαθώντας να προσεταιριστεί τις τάξεις των αγροτών και των εργατών, το καθεστώς της 4ης Αυγούστου έλαβε διάφορα φιλολαϊκά μέτρα, όπως ρύθμιση των αγροτικών χρεών το 1937, ολοκλήρωση της αγροτικής μεταρρύθμισης, καθιέρωση του θεσμού της υποχρεωτικής διαιτησίας μεταξύ εργατοϋπαλλήλων και εργοδοτών,  και κυρίως εφαρμογή αποφάσεων της περιόδου της αβασίλευτης δημοκρατίας για τη λειτουργία του ΙΚΑ, το 1937, παρά την έλλειψη πόρων για τη χρηματοδότησή του και τον ιδιαίτερα αργό ρυθμό ασφάλισης των εργαζομένων. Ναι μεν θέσπισε τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας, αλλά ήταν μάλλον μια φάρσα, αφού οι συνδικαλιστές ήταν διορισμένοι!

Να σημειωθεί, ότι η ίδρυση του ΙΚΑ και η θέσπιση του 8ώρου είχαν γίνει πριν από την εγκαθίδρυση της μεταξικής δικτατορίας, με το Ν. 6298/1934, επί Παν. Τσαλδάρη, το ΙΚΑ και με το Π. Δ. 27/6/1932 επί Βενιζέλου, η καθιέρωση του 8ώρου. Είχε προηγηθεί ο νόμος 2269/1920 επί Βενιζέλου πάλι, με τη νομοθετική κύρωση της Διεθνούς Σύμβασης Εργασίας. Η κυβέρνηση Μεταξά με το Β.Δ.  368/24/8/1936 επεξέτεινε την εφαρμογή του και σε άλλες κατηγορίες μισθωτών.

 

                           Οι προηγηθείσες κοινωνικές αναταραχές

 

       Μεγάλης έντασης εργατικές κινητοποιήσεις υπήρξαν κατά το διάστημα που προγήθηκε της μεταξικής δικτατορίας.

Στο Σουφλί απεργούν 10.000 μεταξοπαραγωγοί, ξεσπούν αγροτικά συλλαλητήρια στη Μακεδονία και οι καπνοπαραγωγοί της Καβάλας κάνουν προειδοποιητική απεργία για βελτίωση του βιοτικού επιπέδου. 29 Απριλίου αρχίζει η μεγαλύτερη απεργία διαρκείας στη Θεσσαλονίκη από τους καπνεργάτες, που επεκτείνεται στις Σέρρες, το Λαγκαδά, το Βόλο, τη Δράμα, την Ξάνθη και στην Καρδίτσα. 

 

Η μάνα που θρηνεί το νεκρό γιό της, τον καπνεργάτη Τάσο Τούση κατά τις κινητοποιήσεις του Μα̈́ιου 1936 στη Θεσσαλονίκη, ενέπνευσε το Γιάννη Ρίτσο να γράψει τον "Επιτάφιο"..

 

      Την Πρωτομαγιά σύσσωμος ο εργατικός κόσμος της Θεσσαλονίκης εξεγείρεται. Η αστυνομική βία που ξεσπά, με τη βοήθεια του στρατού ξεπερνάει κάθε όριο,  σε σημείο που κατεβαίνουν για συμπαράσταση στους καπνεργάτες και πολλοί κλάδοι εργαζόμενων.Η γενικευμένη εξέγερση παραλύει κάθε επαγγελματική δραστηριότητα, με αποτέλεσμα η αστυνομία αλλά και ο στρατός να αποσυρθούν  στα τμήματα και στα στρατόπεδα. Κομβικό σημείο, η λιποταξία σημαντικού μέρους του στρατού προς τους απεργούς.

Το εργατικό κίνημα καταστέλλεται βίαια στις 9 Μαΐου, αφήνοντας πίσω 12 νεκρούς και εκατοντάδες τραυματίες. Η 24ωρη πανελλαδική απεργία της ΓΣΕΕ στις 13 Μαΐου, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τα γεγονότα της Θεσσαλονίκης, οδήγησε στις συλλήψεις απεργών της Θεσσαλονίκης και της ΓΣΕΕ και σε φυλακίσεις και εκτοπίσεις εκατοντάδων κορυφαίων στελεχών του εργατικού κινήματος. Ο δρόμος προς την 4η Αυγούστου είναι πλέον ανοιχτός. Ο Μεταξάς μόλις ανέλαβε, διόρισε πρόεδρο της ΓΣΕΕ τον Αριστείδη  Δημητράτο που ήταν ταυτόχρονα και υπουργός Εργασίας!! 

 

                                H 4η Αυγούστου και ο εγχώριος  φασισμός

      Ο Μεταξάς θεωρήθηκε ικανός ως στρατιωτικός και του πιστώνεται η καλή πολεμική θωράκιση της χώρας ενόψει του επερχόμενου πολέμου, αν και αμφισβητείται η χρησιμότητα των τεράστιων αμυντικών έργων, ως γενομένων στα πλαίσια μιας ξεπερασμένης πολεμικής αντίληψης. Π.χ. την ιλιγγιώδους κόστους περίφημη "γραμμή Μεταξά", οι Γερμανοί απλώς την ...παρέκαμψαν.

Αναμφισβήτητη πάντως είναι η αυταρχική και αντιδημοκρατική του συγκρότηση ως πολιτικού. Προσκολλημένος σταθερά στη βασιλική αυλή και ακραίος αντιβενιζελικός, απέτυχε επανειλημμένως να αξιωθεί να κυβερνήσει με την ψήφο του ελληνικού λαού.   Ως πρωθυπουργός του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου προσπάθησε να ισορροπήσει μεταξύ της Αγγλίας από τη μία, προς την οποία στρέφονταν οι συμπάθειες του βασιλιά και της Γερμανίας από την άλλη, με το ολοκληρωτικό καθεστώς της οποίας, είχε ο ίδιος ιδεολογική συνάφεια. 

Με την άρνησή του να επιτρέψει την είσοδο των Ιταλών στη χώρα το '40, απέκτησε, έστω και προσωρινά, τη γενική αποδοχή, γεγονός που υποβοήθησε σημαντικά στην πανεθνική προσπάθεια για απόκρουση της εισβολής. Μεταπολεμικά, διατηρήθηκε συμπάθεια και θαυμασμός στο πρόσωπό του από μερίδα πληθυσμού, συνεπικουρούντος και του γεγονότος της μη καταδίκης τού σκληρού αντιδημοκρατικού καθεστώτος της 4ης Αυγούστου από τις μεταπολεμικές κυβερνήσεις, της αναφοράς του δικτάτορα, ως ήρωα του "Όχι" στα σχολικά βιβλία κλπ. Μάλιστα κατά κάποιο τρόπο, η στάση του το '40 θεωρήθηκε για πολλούς  "συγχωροχάρτι" για το σκληρό δικτατορικό καθεστώς.

      Για τους   ε γ χ ώ ρ ι ο υ ς    φ α σ ί σ τ ε ς   είναι ήρωας ο Μεταξάς και ...πρότυπο το καθεστώς της 4ης Αυγούστου. Ο θεωρητικός του φασισμού στην Ελλάδα Κωνστ. Πλεύρης ίδρυσε το 1960 ακροδεξιά οργάνωση με το όνομα "4η Αυγούστου",  στελέχη της οποίας υπήρξαν ο ιδρυτής της νεοναζιστικής οργάνωσης  "Χρυσή Αυγή" Νίκος Μιχαλολιάκος, ο πρώην βουλευτής Κιλκίς της Ν.Δ. και τέως υφυπουργός, Κ. Κιλτίδης κ. ά. Πρόσφατα,  υπήρξε ανεπιτυχής προσπάθεια των νεοναζί να οργανώσουν φεστιβάλ στην Καλαμάτα στην επέτειο της 4ης Αυγούστου.

 

 

Πηγές: edu.pep.uoi.gr, users.sch.gr, iospress.gr